Muzeum Miasta Łodzi mieści się w pałacu wzniesionym przez Izraela Kalmanowicza Poznańskiego. Trudno dziś uwierzyć, że okazała rezydencja i sąsiadujące z nią zabudowania dawnego przemysłowego imperium powstały dzięki wysiłkowi jednego, wyjątkowo przedsiębiorczego fabrykanta.

Droga do sukcesu Izraela Poznańskiego

Przemysłowiec nie budował swej pozycji zupełnie od zera, gdyż przejął znaczącą część majątku ojca, Kalmana Poznańskiego. Pochodzący z Kowala koło Włocławka Poznańscy osiedlili się w 1834 r. w Łodzi, gdzie zajmowali się handlem i wkrótce dołączyli do grona zamożnych żydowskich kupców. Najmłodszy spośród licznego rodzeństwa Izrael jako jedyny ukończył szkołę powszechną, a następnie odbył praktyki, zdobywając zawód handlowca. W umocnieniu pozycji pomogło mu małżeństwo z bogatą warszawianką, Leonią Hertz, z którą doczekał się siedmiorga dzieci: Ignacego (Izaaka), Hermana (Chaima Pinkusa), Karola (Kałmy), Maurycego, Anny (Ajdli), Joanny Natalii i zmarłej w niemowlęctwie Felicji (Fajgi). Po przejęciu w 1852 r. dowodzenia rodzinnym biznesem Poznański poszerzył działalność o produkcję nakładczą tkanin bawełnianych. Powodzenie jego towarów na rynku i ciągły wzrost produkcji w kolejnych latach pozwoliły mu na uruchomienie w 1872 r. nowoczesnej tkalni. Stopniowo dokupywał grunty położone między ulicami Ogrodową i Drewnowską, na których stworzył jedno z największych przedsiębiorstw produkcji tanich wyrobów bawełnianych w Królestwie Polskim i Cesarstwie Rosyjskim. Wielowydziałowe zakłady Poznańskiego zapewniały pełny cykl produkcyjny, od pozyskania surowca z własnych plantacji w Azji Środkowej aż do sprzedaży gotowych wyrobów w sieci firmowych składów hurtowych i sklepów, nie tylko w Polsce, ale i Rosji. W ciągu niespełna pół wieku fabrykant pomnożył otrzymane od ojca 2150 rubli do 11 milionów w 1900 r.

Inwestycje Poznańskich

W 1877 r. Poznański kupił położony w sąsiedztwie fabryki budynek mieszkalny, który przez dwie dekady przekształcił w nowocześnie urządzoną rodzinną rezydencję. Oprócz pałacu z ogrodem opodal zabudowań fabrycznych wyrosły domy dla robotników i personelu technicznego oraz liczne obiekty użyteczności publicznej, m.in. szkoła, szpital, remiza straży pożarnej i sklepy, które razem tworzyły rozległy kompleks przemysłowo-mieszkalny, swoistą dzielnicę fabryczną w mieście. Przemysłowiec wzniósł także okazałe domy dla swoich dzieci: przy ulicy Spacerowej (dziś T. Kościuszki) dla Anny, przy ulicy Cegielnianej (dziś Więckowskiego) dla Maurycego oraz przy ulicy Długiej (dziś Gdańskiej) dla Karola. Zaprojektowane i wyposażone zgodnie z obowiązującymi modami pałace wypełniały zbiory dzieł sztuki i artystycznych wyrobów.

Działalność filantropijna

Dobroczynność i zaangażowanie w życie społeczne miasta stanowiły istotny obszar aktywności zamożnej burżuazji w Łodzi. W dynamicznie rozwijającym się mieście brakowało niezbędnych instytucji edukacyjnych, medycznych czy opiekuńczych. Izrael i Leonia Poznańscy ufundowali szpital dla Żydów, pod który kamień węgielny położono 23 maja 1886 r. Po śmierci nestora rodu kuratorem szpitala został jego najstarszy syn Ignacy, który sprawował tę funkcję do 1908 r. Wówczas rodzina zrzekła się opieki nad instytucją, ale nadal przekazywała środki na jej działalność. Poznańscy ofiarowali także część terenu pod cmentarz przy ulicy Brackiej oraz współfinansowali budowę cerkwi św. Aleksandra Newskiego. Izrael pełnił funkcję prezesa Łódzkiego Żydowskiego Towarzystwa Dobroczynności, którą przejął później Ignacy, a po nim – jego szwagier Jakub Hertz.

Losy Poznańskich w XX w.

Sytuacja finansowa rodziny zaczęła się pogarszać, gdy prowadzona przez nią spółka akcyjna zaciągnęła zobowiązania kredytowe w 1913 r., tuż przed wybuchem I wojny światowej. Utrata wschodnich rynków zbytu w związku ze zmianami na politycznej mapie Europy utrudniła odbudowę dawnej pozycji. Wtedy też część członków rodziny spędzała coraz więcej czasu za granicą, m.in. we Francji i Niemczech. W 1914 r. zmarła nestorka rodu Leonia, a w ciągu kolejnej dekady odeszło pokolenie jej dzieci. Przedsiębiorstwo znalazło się w rękach wnuków, choć od 1923 r. pakiet kontrolny akcji spółki należał do włoskiego holdingu Sicmat z siedzibą w Trieście, a w latach 30. XX w. przeszedł w posiadanie Banca Commerciale Italiana. Potomkowie Izraela Poznańskiego nie odzyskali kontroli nad firmą, a w przededniu wybuchu II wojny światowej większość z nich żyła na stałe poza granicami kraju.

Poznańscy do dziś żyją rozproszeni na całym świecie. W 2010 r. w Muzeum Miasta Łodzi odbył się zjazd rodzinny, podczas którego mogli oni naocznie przekonać się, jak wielka była niegdyś potęga ich rodu.