21 wrzesień 2018
W poszukiwaniu zaginionego kwartału to projekt zrealizowany przez Muzeum Miasta Łodzi w 2014 r., mający na celu zbudowanie historycznej makiety fragmentu Łodzi oraz liczne działania edukacyjne z zakresu architektury i urbanistyki. Projekt był kontynuacją działań edukacyjnych z pierwszej części roku skupiających się na detalach architektonicznych pt.: “3Detale Łodzi”. Jednym z efektów owych działań jest film “Bogactwo Łodzi”, który obejrzało już prawie 27 000 osób, a kolejni widzowie przybywają każdego dnia – zapraszamy do obejrzenia: https://www.youtube.com/watch?v=nxWkRN3FSjU. W tej części projektu muzeum zaoferowało mieszkańcom Łodzi cykl różnorodnych spotkań z architekturą, których wspólnym mianownikiem było “Poszukiwanie zaginionego kwartału”.
Idea projektu
Muzeum Miasta Łodzi ma swoją siedzibę w pałacu należącym niegdyś do jednego z najbogatszych łódzkich fabrykantów, Izraela Poznańskiego, mieszczącym się przy ul. Ogrodowej 15. Ulica ta jest jednocześnie granicą pomiędzy dzielnicami Śródmieście i niesławnymi Bałutami. Po drugiej stronie ul. Zachodniej, wzdłuż której rezydencja ciągnie się na północ, usytuowany jest park, zwany staromiejskim lub “Parkiem Śledzia”. Bardziej istotna jest dla nas druga nazwa, która wskazuje na istnienie w tym miejscu w przeszłości czegoś innego niż park. Prawdopodobnie zlokalizowany był w tu przed II wojną światową targ rybny. Na targu królował solony śledź – jeden z najtańszych wtedy artykułów spożywczych. Wiemy, że oprócz targu był też browar oraz kilkadziesiąt kamienic. Cały ten fragment miasta został zniszczony przez Niemców podczas II wojny światowej, lecz nie doszło do tego w rezultacie działań zbrojnych ale zabudowania z premedytacją wyburzono, aby oddzielić założone na Bałutach getto od reszty Łodzi. Powstała pusta strefa buforowa, która dopiero w 1951roku została przekształcona w park. Od północy park ów ogranicza opustoszały plac Starego Rynku. Nieopodal znajdowała się wielka i przepiękna synagoga wybudowana w stylu mauretańskim. Zburzona wraz z innymi łódzkimi synagogami w listopadzie 1939 roku.
W czasach PRLu okolice skrzyżowania ulic Ogrodowej i Zachodniej ulegały dalszym przemianom. Ulicę Zachodnią poszerzono wyburzając kilkanaście kolejnych kamienic – całą pierzeję, co sprawiło, że oficyny, które nigdy nie miały być wystawione na szeroki widok publiczny stały się budynkami frontowymi. Nie spełniając swojej roli jako “godnego miejsca do życia” opustoszały i ostatecznie w większości zostały wyburzone pod koniec 2012 roku zostawiając w tkance miasta kolejną wyrwę.
Celem projektu jest przywrócenie pamięci o fragmencie miasta, który został tak bardzo przekształcony z powodów często nie mających nic wspólnego z naturalnymi przemianami urbanistycznymi zachodzącymi w miastach. Była to za każdym razem brutalna ingerencja w tkankę miejską, której skutki odczuwamy do dzisiaj.
“Poszukiwanie zagubionego kwartału” należy ponadto rozumieć również symbolicznie przez próby odnalezienia odpowiedzi na pytania o kondycję planowania przestrzennego w Polsce, o to kto jest odpowiedzialny za stan naszych miast? Jak rozkładają się akcenty odpowiedzialności pomiędzy urzędników, architektów, urbanistów, polityków i nas samych? Te różnorodne i skomplikowane zagadnienia będziemy starali się stopniowo rozwikłać lub chociaż zarysować problemy z nimi związane.
Efekt projektu
Trwałym rezultatem projektu było powstanie pierwszej (w dziejach naszego miasta) historycznej makiety fragmentu Łodzi. Odtworzony zostanie “zaginiony kwartał” z roku 1939 czyli okresu, kiedy Łódź była najgęściej zabudowana, tuż przed drugowojennymi destrukcjami. Obiekt ten stanie się cennym eksponatem, źródłem wiedzy o przeszłości Łodzi oraz podstawą do dalszych działań edukacyjnych w przyszłości. Prezentacja makiety odbyła się podczas uroczystego finału projektu w dniu 17 grudnia 2014 roku.
Projekt finansowany przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu Edukacja Kulturalna
Za budowę makiety odpowiedzialna jest firma: Scale Model Warehouse.
Merytorycznie projekt wspiera Miejska Pracownia Urbanistyczna w Łodzi
Makieta wykonana w ramach projektu “W poszukiwaniu zaginionego kwartału” weszła do stałej ekspozycji Muzeum Miasta Łodzi i można ją oglądać bezpłatnie w godzinach otwarcia muzeum. Wraz z makietą udostępniamy film omawiający przeszłość zaprezentowanego fragmentu miasta oraz publikację online “W poszukiwaniu zaginionej ciągłości miasta”. Zachęcamy do zapoznania się przedstawionymi poniżej materiałami.
Pobierz publikację W poszukiwaniu zaginionej ciągłości miasta.